Bu maraqlıdır
“Robototexnika” (“robotics”) termini ilk dəfə Ayzek Azimovun
1941-ci ildə çap olunmuş “Yalançı!” ("Liar!") elmi-fantastik
hekayəsində istifadə olunmuşdur. Bu terminin əsası olan “robot”
sözü isə 1920-ci ildə çex yazıçısı, Nobel mükafatçısı Karel
Çapekin “R.U.R.” pyesində işlədilib (çex dilində “robota” sözü
“ağır iş” anlamını verir). Sənaye robotları meydana çıxanadək belə
hesab edilirdi ki, robotlar görünüşcə insanlara bənzəməlidir
Açar
sözlər
• Süni intellekt
• Robot
• Robototexnika
• Türinq sınağı
• İmitasiya oyunu
• Biliklərə əsaslanan
sistemlər
• Təbii dilin emalı
• Maşın tərcüməsi
• Obrazların tanınması
Min illərdir ki, insan özünün təfəkkür prosesini anlamağa çalışır.
İntellekt sahəsində isə işlər daha mürəkkəbdir: mütəxəssislər
intellektin təbiətini anlamaqla süni intellektual varlıqlar
yaratmaq üzərində işləyirlər.
Süni intellekt (artificial intelligence, AI)
elmin ən müasir sahələrindən biridir. Bu sahədə ilk işlər II Dünya
müharibəsi dövründən başlamışdır. Yeni yaranmış elmin adı isə
1956-cı ildə təklif edilmişdir.
Süni intellektin fəaliyyət sferasına bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə
olan iki istiqamət daxildir: bunlardan biri canlı orqanizmlərin
təfəkkür prosesini öyrənməklə, o biri isə kompüter proqramlarına
oxşar qabiliyyəti vermək yollarını araşdırmaqla məşğul olur. Hazırda
süni intellektin əhatə etdiyi elmi istiqamətlərə öyrənmə və qavrama
kimi ümumi xarakterli məsələlərdən tutmuş şahmat oynamaq, riyazi
teoremlər isbat etmək, bədii əsərlər yazmaq və xəstəliklərin
diaqnostikası kimi xüsusi məsələlər daxildir.
1.
Biliklərə əsaslanan sistemlər (knowledge-based systems).
Bu, süni intellektin əsas tədqiqat istiqamətidir və ekspert
sistemlərinin nüvəsini təşkil edən biliklərin təqdimedilmə
modellərinin hazırlanması, biliklər bazasının yaradılması ilə
bağlıdır.
2.
Süni intellekt üçün proqram mühəndisliyi (software engineering
for AI).
Bu istiqamət çərçivəsində intellektual məsələlərin həlli üçün
xüsusi proqramlaşdırma dilləri (məsələn: LISP, Prolog) yaradılır.
Bundan başqa, intellektual sistemlərin hazırlanmasına yönəlik
tətbiqi proqram paketləri və ya süni intellektin proqram alətləri
işlənib hazırlanır. Biliklər bazasını konkret biliklərlə
doldurmaqla müxtəlif tətbiqi sistemlərin hazırlanması üçün nəzərdə
tutulmuş "örtüklərin" - boş ekspert sistemlərinin yaradılması da
bu istiqamətə aiddir
3.
Təbii dilin emalı (natural language processing).
Süni intellektin və hesablama dilçiliyinin bu ümumi istiqaməti
danışıq, yaxud mətn şəklində təqdim olunan təbii dillərin
kompüterin köməyi ilə analiz və sintezi problemlərini öyrənir.
Analiz dedikdə dilin başa düşülməsi, sintez dedikdə isə savadlı
mətnin generasiyası nəzərdə tutulur. Bu problemlərin həlli
kompüter və insan arasında qarşılıqlı təsirin daha əlverişli
formasının yaradıldığını bildirəcək.
4.
Maşın tərcüməsi (machine translation).
Mətnin bir dildən başqa bir dilə avtomatik çevrilməsi üçün
kompüterlərdən istifadə olunması ideyası 1947-ci ildə,ilk
kompüterlərin yaradılmasından dərhal sonra ABŞ-da irəli sürülüb.
Tərcümənin keyfiyyəti ilkin mətnin mövzusundan və üslubundan,
eləcə də aralarında tərcümənin aparıldığı dillərin qrammatik,
sintaktik və leksik qohumluğundan asılıdır. Bədii mətnlərin maşın
tərcüməsinin keyfiyyəti, demək olar ki, qaneedici olmur. Texniki
mətnlərdə isə azacıq redaktəyə ehtiyacı olan tərcümələr almaq
mümkündür.