7. Arı ailəsi və onun xüsusiyyətləri
Bal arıları ailələrlə yaşayır. Bu cür ailələrin heç biri fərdi ailədən kənar yaşaya bilməz. Məhz bu səbəbdən arıçılar arıların həyatını öyrənərkən və onlarla işləyərkən kənd təsərrüfatı vahidi kimi bütün ailə ilə iş görməlidir (Şəkil 7.1).
Nektarı yığan və bala çevirən bütün arı növləri arasında insan yalnız balverən arıdan daha çox istifadə edir.
Bal arılarının ailələri çoxlu bal ehtiyatı yığır və sürfə ilə güləmi ayırır, bu isə yuvanı sökmədən və şanları zədələmədən insana bal seçmək imkanı verir. Məhz bu amil digər arılarda rastlaşmayan özünəməxsus şanlar və yuvaların hörülməsinə səbəb oldu. Bal arısının ən böyük xarakterik xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, o, özünə yuva və yem tapa biləcək hər yerdə yaşaya bilər.
Arıların təbii yuvası onları yağış, isti və soyuqdan qoruyan oyuq, yarıq və ya qayalarda olan kiçik mağaralardır. Bal arısı iri ailələrlə yaşayır. Orada işçi arıların sayı 100 min və daha da çox ola bilər. Bu cür ailələr çoxlu yem ehtiyatları (bal və güləm) yığır.
Yuvada yem olduqda arılar yığım fasilələri və davamlı qış zamanını nisbətən asanlıqla keçirir. Azərbaycanın müxtəlif bölgələri - dərələr, hündür dağlarda arıları saxlamaq və yetişdirmək olar. Məsələn, eşşək arılarında olduğu kimi arı ailəsi payızda ölmür. Yayın sonu və payızda doğulan arıların əksəriyyəti növbəti yaza kimi qışlayır. Beləliklə, arıçı məhz mövsümün əvvəlindən pətəklərin məskunlaşdırılması məsələsi haqqında düşünməlidir.
Bal arılarının ən böyük üstün cəhəti beçəvermə yolu ilə yeni ailələrin yaradılması, yəni arıların bir hissəsinin ailələrdən ayrılmasıdır. Arıxanadan beçə dərhal uçmur, o, ağacın budağına yapışır. Arıçı beçəni yığıb pətəyə qoya bilər. Bundan başqa, arıların anaları yetişdirmək xüsusiyyəti və anasız ailələrdə ananın yerləşdirilməsi üsulu yeni yaranan ailələrdə süni beçəverməyə səbəb olur. Arıların heç bir başqa növündə bu xüsusiyyət yoxdur (Şəkil 7.2).