5.1. Arıların yaşama müddəti
Yayda arıların ömrü qısa olur. Yayda arıların əksəriyyətinin yaşama müddəti təxminən 6 həftəyə çatır. Sözsüz, yazda doğulan arılar payıza qalmır. Yayın sonunda doğulan arılar qışlama yerinə gedir. Bu cür arılar bir neçə ay yaşayır, onlar qışlamağa hazırdır və bir neçə həftə ərzində yazda yaşaya bilər.
Sürfənin qidalanması və ona qulluq, şanların bərpası, yuvaların qızdırılması və ya havalandırılması, xüsusi ilə nektarın yığımı və emalı kimi gərgin iş arıların sürətlə işləməsinə səbəb olur. Məhz bu səbəbdən əsas yığım zamanı iştirak edən arılar təxminən 30 gün yaşında ölür.
Arıların yaşama müddəti, ailənin yaşayış şəraiti, xüsusilə ailənin gücündən asılılığını çox mühüm bir amil kimi nəzərə almaq lazımdır.
Güclü ailələrdə arılar yayda 45-50 gün və daha çox yaşayır, hərçənd ki, zəif ailələrdə onların ömrü bir yarım-iki dəfə qısalır. Çox zəif ailədə (kiçik ailəcikdə) güclü ailəyə nisbətən arı iki-üç dəfə sürətlə qocalır, bu da onunla izah olunur ki, zəif ailədə hər ayrı ailə çox iş görür, qidalanmaq şəraiti isə güclü ailəyə nisbətən çox pis olur.
Qeyd etmək lazımdır ki, artım mövsümünün sonunda doğulmuş və ailədə olmadığı səbəbindən sürfələri südlə yemləməyən arılar 8 ay və daha çox yaşaya bilər. Əlbəttə, göstərilən dövrdə arılar çox miqdarda nektar və çiçək tozu yığmır. Bu həmçinin orqanizmin qocalmadan qorunub saxlanılmasını göstərir.
Məlumdur ki, yalnız gənc arılar süd verir. Yayda bu arıların yaşı 16-18 günə çatır, lakin yazda onların yaşı 6-7 aydır: fizioloji olaraq onlar cavandır, çünki onlar da eyni zamanda süd verir və sürfəni yemləyir.
Qışa hazırlıq prosesində arılar bədənin bütün hissələrində azot maddələrini saxlayaraq ehtiyat üçün yığır. Çox bir hissəsi ehtiyat qida maddələri üçün tutumlu olan, qarıncıqda yerləşən və sürətlə inkişaf etmiş piy cismində yığılır.
Qışda arılar az zülal tərkibli maddələrlə qidalanarkən arılar öz orqanizminin tələblərini bədənlərindəki yığılan azot maddələrinin hesabına ödəyir.
Fevralın sonunda yuvada doğulan sürfənin yetişməsi üçün bu, çox vacib amildir. Bu vaxt sürfələrin sayı az olur, arılar güləmlə qidalana bilmir və bədənlərindəki ehtiyat hesabına süd hazırlamağa məcbur olur.
Payızda şəkərlə yemləmə arıların qarınlarında azotun tərkibinə təsir göstərir. Qidalanma zamanı arıların qarınlarında azotun tərkibi 20 faizə kimi azalır, baxmayaraq ki, bədənin digər hissələrində onun miqdarı artır. Aydındır ki, şəkər şərbətinin emalı üçün lazım olan zülal maddələri arılar piy cismi hüceyrələrində ayırdıqları ehtiyatdan ferment halında yemə qatır.
Arıların yaşama müddəti piy cisminin inkişafından asılıdır, şəkər şərbətinin emalı isə arıların yaşama müddəti və arı ailələrinin yaz inkişafına mənfi təsir göstərir.
Qışa hazırlıq prosesində arıların orqanizmində qış ərzində onların istifadə etdiyi çoxlu sayda piy ehtiyatları yığılır. Ən çox piy qarıncığın piy cismində yığılır. Payızda qarıncıq böyüyür. Qışa dözümlü arıların bədənində payızda çoxlu piy yığımları olur.
Qeydə alınıb ki, qlikogenin miqdarı arıların bədənində faiz nisbətində artıma doğru dəyişir. Digər həşəratlarda olduğu kimi arılar qışa hazırlıq dövründə sayı onların qışlama və qışa dözümlülük xüsusiyyətlərindən asılı olaraq çoxlu qlikogen ayırır.