7. Süni şan və onun istifadə olunması
Süni şanın əhəmiyyəti çox böyükdür. O, arıların yetişdirilməsi üçün sökülüb-yığılan çərçivəli pətəklərdə vacib atribut hesab olunur. İlk süni şanı vafli qəlibində 1837-ci ildə M. Merinq hazırlayıb. 1882-ci ildə isə süni şanın istehsalı üçün K. A. Kuzmenko (Odessa şəhəri) naxışlı yastıqça hazırlamışdır.
Hazırda arıçılıq işlərini süni şansız təsəvvür etmək mümkün deyildir. Süni şanın köməyi ilə şanı çərçivəyə yaxşı bərkitmək mümkündür. Süni şanın möhkəm olması üçün onu armaturla da bərkitmək olar.
7.1. Süni şan
Süni şan mumun hər iki tərəfindən qovuqcuqların özülü ilə sıxılmış təmiz arı mumu vərəqidir. Onu çərçivəyə salır və pətəkdə yerləşdirirlər, həmin yerdə süni şan şanın özülünə çevrilir. Süni şanda arı ailəsinin sürətlə şanı bərpa etməsinə baxmaq xoş olur (Şəkil 7.1).
Şəkil 7.1. Süni şan
Süni şanın qovuqcuqları, adətən kiçik qovuqcuq ölçüsündə olur, çünki lazımi sayda erkək arılar erkək arı qovuqcuqlarının az sahələri ilə məhdudlaşır, erkək arı qovuqcuqları isə, adətən alt dirək və şanların künclərinin uzununa hazırlanır. Arılar süni şanın qovuqcuqlarında sıxılmış ölçülərə əsasən süni şanı dartdığına görə ailədə çoxlu işçi arı olur. Arı qovuqcuqları üçün nəzərdə tutulan bütöv süni şan vərəqləri çərçivələrə qoyulduqda arı ailələrini erkək arıların çıxarılması üçün şanların bir hissəsini hörmək instinktindən yayındırmaq olar.
Süni şanın istifadəsinin bir çox üstün cəhətləri var. Şanlar dərhal hörülür, bu isə arı ailələri ilə olan işləri tez və rahat görməyə imkan verir. Pətək üstlüyündən balın yığılması bir qədər asanlaşır. Bal sərfiyyatı və arıların işi yarıya kimi azalır, qalan vaxt isə şanların hörülməsinə sərf olunur. Bu üstün cəhətlər, həmçinin lazımi sayda işçi arıları əldə etmək imkanı istehsalatı sənaye əsaslarına keçirməyə şərait yaradır.
Məsləhət görülən, çoxlu damazlıq erkək arısı olan ana yetişdirmək üçün ixtisaslaşdırılmış arıxanalarda bir neçə süni şanla qovuqcuq olan vərəqdən istifadə etmək olar, qovuqcuqların ölçüsü isə erkək arı qovuqcuqları ilə eyni olur. İrihəcmli olduğundan şan çərçivələri ilə erkək arı qovuqcuqları nektarın saxlanılması və tez buğa verməsi, həmçinin balın süzülməsini yüngülləşdirir. Erkək arı şanlarının bir çox yerlərindən ananın təcrid edilməsi mürəkkəbliyini süni şanın istifadəsi yüngülləşdirir. Hər halda çoxlu sayda erkək arı arı ailələrinə çoxlu ziyan verir, çünki bu arılar işləmir, çoxlu nektar və bal yeyir.