2. Pətək sistemləri və onların xüsusiyyətləri
2.1. Pətək
Arıçılıq avadanlıqlarının arasında ən vacibi pətək sayılır (Şəkil 2.1). Pətək arı ailələrinin yuvası və arıçının əsas iş obyektidir. Pətəyi bir neçə dəfə iqlim şəraiti, arıların yem bazası, texnikanın inkişafı, arılara qulluq olunması və təsərrüfatın iqtisadi şəraitinə uyğun olaraq bərpa edirlər.
İlk sökülüb-yığılan pətək 1814-cü ildə hazırlanıb (Şəkil 2.2). Pətək şaquli istiqamətdə və dörd bölmədən ibarət idi. İki alt şöbə arı ailəsinin yuvası, iki üst şöbə isə bal ehtiyatlarının yığılması üçün nəzərdə tutulmuşdur. Anaların alt şöbədən yuxarı şöbəyə keçməsinə digər arıların keçə biləcəyi, lakin anaların keçə bilmədiyi ayırıcı barmaqcıqlar mane olur.
Bu pətəkdən bazar tələblərini ödəyən çərçivələrdə sürfəsiz şan balı almaq olar. Bu pətək bütün digər təkmilləşdirilmiş çərçivə pətəklərinə böyük təsir göstərir.
Arıçılıq avadanlıqlarının standartlaşdırılması səbəbindən (balsüzənlərin ən çox yayılmış çərçivə, deşikaçanın ölçüsünə uyğun olaraq, həmçinin 435 x 300 millimetr ölçüsündə olan çərçivələrlə süni şanların yarpaqlarından hazırlanması) ölçüləri göstərilən pətəklərdən çox geri qalan pətəklər tədricən daha müasirləri ilə əvəz olundu.
Bu gün 20 çərçivəli, tək divarlı yatıq pətəyə daha çox rast gəlinir (Şəkil 2.3). Eyni zamanda çoxgövdəli pətəklərdən də istifadə olunur. Tək divarlı həmçinin ikigövdəli pətəklər geniş yayılmışdır. Digər növlü pətəklər geniş yayılmayıb.
Arıçılığın tozlandırma istiqaməti zamanı ailələr yatıq pətəklərdə saxlanılır. Bu cür halda bal yığımı zamanı arıların işçi qüvvəsini qoruyub saxlamaq, balı seçmək və təbii beçəvermə ilə mübarizə aparmaq çox çətin olur.