Ağ hunların varisləri olan xələclər Türkiyə, Azərbaycan, İran, Mərkəzi Asiya, Əfqanıstan, Pakistan və Hindistan ərazilərində yaşayırlar. XX yüzilliyin 30-cu illərində indiki Türkiyə ərazisində "Xələc" adını daşıyan 16 kənd vardır. Krımdakı Xalac və Rusiyanın cənubundakı Kalaç yaşayış məskənləri də bu xalqın adı ilə bağlıdır. Xələclər Azərbaycanın Təbriz, Marağa, Maku, Urmiyə, Əhər və Astara bölgələrinin qədim əhalisidir. Onlar İranın Savə bölgəsindən cənub-qərbdə də məskunlaşmışlar. İndiki İran İslam Respublikasının Mərkəz ostanlığında Xələcistan adlı böyük bir vilayət vardır. Burada xələclər 77 kənddə məskunlaşmışlar. Fars ostanlığında, Şirazın şimalında yaşayan xələclər başqa bir türk xalqı olan qaşqaylarla eyni kökdən olduqlarını söyləyirlər. "Altı bölük" qaşqaylar isə xələdərdən törəndiklərini bildirirlər. Xuzistanda yaşayan xələclər özlərini Gündüzlü, Kirmandakılar Əfşar-Amuxlu adlandırırlar. Xorasanda xələdərin məskunlaşdıqları 3 böyük yaşayış məskəni vardır. Əfqan (puştun) tayfaları içərisində seçilən gilzayların əcdadları xələclər olmuşdur.
Bu sülalənin nümayəndəsi olmuş Əlaəddin Xələc ölkəyə soxulmuş monqolları dəf etməklə yanaşı, cənub istiqamətində fəthləri davam etdirərək dövlətin ərazisini daha da genişləndirmişdi. O, hərbi xidmətə görə verilən torpaqları zəmindar adlanan feodalların əlindən alaraq hərbçilərə qulluq müqabilində pul şəklində maaş vermişdir. Ölkədə məhsul |
||||
dünyasında ilk qadın-hökmdarlardan olmuş Raziyə sultanın hakimiyyəti dövründə ölkədə daxili çəkişmələr artdı. Hərbçilərin köməyi ilə hakimiyyətə gələn Qiyasəddin Balaban dövlətin parçalanmasının qarşısını aldı, daxili iğtişaşları yatırtdı. O nəinki |
qiyamçı hind feodallarını, həm
də ölkəyə soxulmuş monqolları
da darmadağın etdi.
Dehli sultanlığının yüksəlişi İndiki Pakistan və ona bitişik ərazilərə soxulmaq istəyən monqollara qarşı mübarizə Dehli sultanlığında hakimiyyətə gəlmiş Xələclər sülaləsi dövründə də (1290-1320) davam etdi. |