Reformasiya, indulgensiya, Martin Lüter, Jan Kalvin, əks-reformasiya, otuzillik müharibə, Vestfaliya sülhü

vropada XVI yüzilliyin əvvəllərində iqtisadi vəziyyətin pisləşməsi sosial gərginliyin yaranmasına oldu. Bu isə Qərbi Avropada orta əsrlərin başlanğıcından mövcud olan inanc birliyini və kilsənin hökmranlığını sarsıtdı. Reformasiya adlanan bu hərəkat nəticəsində yeni kilsə və təriqətlərlə yanaşı, yeni siyasi güclər yarandı. Bu gücləri hökmdarlar artıq öz mənafeləri üçün Roma papasına qarşı istifadə etdilər. Bəzən bu yeni güclər hökmdarlara qarşı da çıxırdı. Beləliklə, Reformasiya hərəkatı başlandı. Bu hərəkat Avropada orta əsrlərin hakim ideologiyasına zərbə vurdu. Dövlətin dinə tabeliliyinə son qoyuldu və hər ikisi öz sahəsi ilə məşğul olmağa başladı. XVI yüzilliyin əvvəllərində əhalinin ağır vəziyyətinə baxmayaraq, katolik kilsəsi böyük sərvətə malik idi. Papa və onun məmurları cah-calal içərisində yaşayırdı. Romadakı papalıq sarayının israfçılığı əhalinin vəziyyətini daha da ağırlaşdırırdı. Buna baxmayaraq, Papa gəlirlərini artırmaq üçün məhkəmə və dini gücündən istifadə edirdi.	XVI yüzilliyin əvvəllərində Almaniyanın siyasi vəziyyətini digər Avropa ölkələri ilə müqayisə edin.
	Cəhalət bu sui-istifadə hallarının artmasına səbəb olurdu. Kilsəni tənqid edənlər "bidətçi" (dindən dönən) adlandıraraq cəzalandırılırdılar. Bu dövrdə Almaniya zəifləmiş Müqəddəs Roma imperiyasının tərkibində idi. Feodal dağınıqlığı şəraitində katolik kilsəsinin zülmü və özbaşınalığı daha	güclü idi. Papaya qarşı nifrətin genişləndiyi ölkə barıt çəlləyinə bənzəyirdi. Alman rahibi və universitet professoru Martin Lüter Romada olarkən Papanın bütün xristianları aldatdığını, çox zəngin yaşadığını gördü. Buna görə də Papanın hakimiyyətinə qarşı mübarizəyə başladı.