Həndəsi izomerlik bəzi konyuqə və izolə olunmuş alkadienlər üçün xarakterikdir. Kumulə
olunmuş alkadienlərdə həndəsi izomerlik mümkün deyil. Alkenlərdə olduğu kimi, alkadienlərdə
də ikiqat rabitəli karbon atomlarındakı əvəzedicilər fərqli olduqda onların fəzada
π-rabitə müstəvisinə nəzərən yerləşməsindən asılı olaraq həndəsi (sis-trans)
izomerlik
yaranır.
İkiqat rabitəli karbon atomlarının hər ikisinə birləşmiş böyük radikallar (atom və ya atom
qrupları) π-rabitə müstəvisinə nəzərən bir tərəfdə, kiçik radikallar (atom və ya atom qrupları)
isə digər tərəfdə olarsa, sis-izomer əksinə olarsa, trans-izomer adlanır. Həndəsi izomerlik
əmələ gətirən ən sadə alkadien pentadien-1,3-dür. Pentadien-1,3-ün əmələ gətirdiyi
həndəsi izomerlərin qrafik formulu və fəza quruluşu aşağıdakı kimidir:
Qrafik formul
Fəza quruluşu
Nümunə
MƏSƏLƏ
1
3,3,5-trimetilheptadien-1,5 molekulunda birli, ikili, üçlü və dördlü karbon atomlarının
sayını müəyyən edin.
HƏLLİ
3,3,5-trimetilheptadien-1,5-in quruluş formulunu yazaq:
Quruluş formulundan göründüyü kimi, molekulda 5 birli, 3 ikili, 1 üçlü və 1 dördlü karbon
atomu var.
Özünüzü yoxlayın
MƏSƏLƏ
2
2,3-diametilpentadien-1,4 molekulunda sp2- s rabitələrinin sayı molekulda olan
rabitələrin ümumi sayının neçə faizini
təşkil edir?