2,3-dimetilpentan molekulunda iki üçlü karbon atomu var. Sizcə, səmərəli
üsulla bu alkanı adlandırdıqda hansı üçlü karbon atomuna metan molekulunun karbon atomu
kimi baxılar? Fikrinizi əsaslandırın.
Alkan molekulunda olan karbon atomlarının sayı artdıqca səmərəli adlandırma üsulu ilə alkanların
adlandırılması çətinləşir və bir sıra alkanları səmərəli üsulla adlandırmaq mümkün olmur.
Beynəlxalq nomenklatura
Hazırda maddələrin beynəlxalq nomenklatura (sistematik nomenklatura)
əsasında adlandırılması daha
geniş istifadə olunur. Bu halda alkanların ilk dörd nümayəndəsinin (metan, etan, propan və butan)
tarixi adları saxlanılır. Sonrakı nümayəndələri adlandırmaq üçün yunan (bəzən latın) saylarından:
pentan, heksan, heptan, oktan, nonan (latın sayı), dekan və s. istifadə olunur. Beynəlxalq
nomenklaturaya əsasən alkanların qeyd etdiyimiz adları onların şaxəsiz quruluşlu nümayəndələrinə
verilir və bu zaman uyğun alkanın adının qarşısına n- (normal) sözönü artırılır. Məsələn:
CH3 - CH2 - CH2 - CH2 - CH3 n-pentan |
Beynəlxalq nomenklaturaya əsasən
verilmiş
adlar
|
CH3 - CH2 - CH2 - CH2 - CH2 - CH3
n-heksan |
CH3 - CH2 - CH2 - CH2 - CH2 - CH2
- CH3 n-heptan |
CH3 - CH2 - CH2 - CH2 - CH2 - CH2
- CH2 - CH3 n-oktan |
CH3 - CH2 - CH2 - CH2 - CH2 - CH2
- CH2 - CH2 - CH3 n-nonan |
CH3 - CH2 - CH2 - CH2 - CH2 - CH2
- CH2 - CH2 - CH2 - CH3 n-dekan
|
Beynəlxalq nomenklatura ilə adlandırma zamanı şaxəli quruluşlu alkanlar şaxəsiz quruluşlu alkanların
törəməsi kimi adlandırılır. Ona görə də şaxəli quruluşlu alkanların adlarında uyğun şaxəsiz
quruluşlu alkanın adı, həmçinin bu molekula birləşmiş radikalların yeri, sayı və adı öz əksini
tapmalıdır.
Şaxəsiz quruluşlu C6H14 (n-heksan) molekulunda olan bəzi hidrogen atomlarını aşağıda
verilmiş sxemdəki kimi müxtəlif radikallar ilə əvəz edək.
Alınan karbohidrogeni İlkin karbohidrogenin və radikalların adlarından
istifadə etməklə necə adlandırarsınız?