Səmərəli adlandırma
Maddələrin adlandırılması üçün bəzi hallarda səmərəli (rasional) adlandırma üsulundan
istifadə olunur.
- Bu adlandırmada bütün alkanlara metan molekulunda olan hidrogen atomlarının tam
və ya qismən alkil radikalları ilə əvəzolunmuş törəməsi kimi baxılır. Məsələn, bu adlandırmaya
görə etana metan molekulunda olan bir hidrogen atomunun metil radikalı
ilə əvəz olunma məhsulu kimi baxılır.
- Molekulunda ikidən çox karbon atomu olan alkanları bu üsulla adlandırarkən ən çox
şaxəli (hidrogen atomu az olan) karbon atomu metan molekulunun karbon atomu kimi
qəbul edilir. Alkan molekulunda radikalların sayı birdən çox olduqda di- (2), tri- (3) və
tetra- (4) saylarından istifadə olunur. Məsələn, propan bu üsulla aşağıdakı kimi adlandırılır:
Göründüyü kimi, bu adlandırmaya görə propan metan molekulunda olan iki hidrogen atomunun
metil radikalları ilə əvəz olunma məhsuludur.
- Butanı bu üsulla adlandırdıqda ortada olan iki karbon atomundan hansının metan
molekulunun karbon atomu kimi qəbul edilməsi fərq etmir. Bu üsulda alkan molekulunda
olan radikallar müxtəlif olarsa, onlar sadə quruluşludan mürəkkəbə doğru (metil,
etil, propil və s. ardıcıllığı ilə) oxunur.
Aşağıdakı alkanları səmərəli üsulla adlandırın.
Səmərəli üsulla bəzi alkanlarn adlandırılmasına baxaq: