Nəticənin müzakirəsi:
  • Əvəzləyici qüvvə hansı qüvvələrin toplanmasından alındı və onun modulu neçə bölgüyə bərabərdir?
  • Əvəzləyici qüvvənin modulunu riyazi olaraq hansı düsturla təyin etmək olar? Bu düsturdan aldığınız qiymət eksperimentdəki nəticə ilə nə dərəcədə uyğundur?

Siz “Kinematika” fəslinin dərs materiallarını öyrənməklə bərabərsürətli hərəkəti bərabərtəcilli hərəkətdən fərqləndirməyi, bu hərəkətlərin tənliklərini yazmağı bacardınız. Lakin hərəkətin hansı səbəbdən bərabərsürətli, yaxud təcilli olduğunu araşdırmadınız. Bu sual mexanikanın dinamika bölməsində öyrənilir.
● Dinamika (yun. “dinamikos ” - qüvvətli, güclü) - hərəkətin xarakterini müəyyənləşdirən səbəbləri aşkar edən, bu səbəblərin hərəkətə necə təsir etdiyini öyrənən mexanika bölməsidir.
● Dinamikanin əsas məsələsi - qüvvənin təsirinə görə cismin hərəkətinin xarakterini, yaxud əksinə, cismin hərəkətinin xarakterinə görə ona hansı qüvvənin təsir etdiyini müəyyənləşdirməkdir.

Dinamikada “qüvvə” anlayışı başlıca anlayış olub cisimlərin qarşılıqlı təsirini xarakterizə edən vektorial fiziki kəmiyyətdir (bax: Fizika-7, s. 30 ). Qüvvə vektorunun istiqaməti bir cismin digərinə təsir istiqaməti ilə üst-üstə düşür, onun modulu isə bu təsiri miqdarca ifadə edir. Müəyyən bir qüvvədən danışıldıqda aydın təsəvvür olunmalıdır ki:

  • Bu qüvvə hansı cismə təsir edir, yaxud hansı cismə tətbiq olunur?
  • Cismə təsir edən qüvvə onun hansı nöqtəsinə tətbiq olunur?
  • O hansı cismin təsirini xarakterizə edir?
  • Bu qüvvə hansı xətt boyunca və necə yönəlmişdir?
  • Onun modulu nəyə bərabərdir?

Cismə bir-neçə qüvvə təsir edirsə, bu qüvvələr bir yekun qüvvə ilə əvəzlənir.

  • Əvəzləyici qüvvə — cismə təsir edən bütün qüvvə vektorlarının cəminə bərabərdir.
Məsələn, əgər maddi nöqtəyə iki və qüvvələri bir-birinə perpendikulyar istiqamətdə təsir edirsə, onlar qüvvə vektoru ilə əvəzlənə bilər (b). Bu qüvvənin modulu:
Əgər cismə təsir edən və qüvvə vektorları bir-biri ilə ixtiyari bucaq təşkil edərsə (c), əvəzləyici qüvvənin modulu kosinuslar teoremi (bax: Riyaziyyat-9) əsasında təyin edilir:
Qüvvənin təsiri ilə cisim təcil aldığından dinamikada “təcil” anlayışı daha geniş məna kəsb edir.
• Cismin təcil alması - onun başqa cisimlərlə qarşılıqlı təsirdə olması deməkdir.
• Qarşılıqlı təsirdə olan iki cismin təcillərinin modullarının nisbəti onların kütlələrinin tərs nisbətinə bərabərdir:

a1
a2 = m2
m1.