Eonlar |
Eralar, davamiyyəti |
Dövrlər, geoloji işarəsi |
Ən mühüm hadisələr |
Yaranmış faydalı qazıntılar |
Fanerozoy |
Kaynozoy (yeni həyat), 65 mln.il |
Dördüncü dövr,
yaxud antropogen (Q) Neogen (N)
Paleogen (Pg)
|
Dördüncü dövr buzlaşması və müasir relyefin yaranması. Cavan dağların yaranması. Tetis okeanının parçalanması ilə Aralıq, Qara, Xəzər və Aral dənizlərinin bir-birindən ayrılması. Müasir landşaftların yaranması, ilk insanların və insanabənzər meymunların əmələ gəlməsi. | Qiymətli metalların - qızıl, platin və almazın səpinti yataqları, boksit, fosforit, kəhrəba, qonur kömür, neft, təbii qaz və s.- nin yaranması |
Mezozoy (orta həyat), 170 mln.il |
Təbaşir (K)
Yura (J)
Trias (T)
|
Lavrasiya və Qondvananın parçalanaraq müasir materikləri əmələ gətirməsi. Pantalasın müasir okeanlara bölünməsi. Örtülütoxumlu bitkilərin, məməlilərin və quşların yaranması. Qədim sürünənlərin yayılması və dinozavrların nəslinin kəsilməsi. | Neft, təbii qaz, yanar şist, təbaşir, daş kömür, fosforitlər, daş duz, qızıl, qalay, gümüş, qurğuşun və s. faydalı qazıntıların toplanması | |
Paleozoy (qədim həyat), 345 mln.il |
Perm (P)
Daş kömür
(karbon, C) Devon (D)
Silur (S)
Ordovik (O)
Kembri (G)
|
Pangeyanın Lavrasiya və Qondvana qurularına parçalanması. Vahid Pantalas okeanının sahəsinin artması və azalması. İynəyarpaqlıların, çılpaqtoxumlu bitkilərin və ayıdöşəyilərin yaranması. Suda- quruda yaşayanların, okeanda ilk balıqların, quruda ilk bitkilərın və onurğasızların yaranması. | Boksit, daş duz, daş kömür, neft, gips, fosforit, apatit, civə, dəmir, manqan, polimetal və s. yataqların yaranması. | |
Kriptozov | Proterozoy, 2 mlrd. ilə yaxın |
PR
|
Qədim qırışıqlığın davam etməsi. Yosunların, bakteriyaların inkişafı, tək-tək onurğasızların əmələ gəlməsi. | Dəmir filizinin nəhəng yataqları, mis, boksit, qrafit yataqlarının yaranması. |
Arxey, 2 mlrd. ildən artıq |
AR
|
Qədim qırışıqlıqların və güclü vul- kanizmin başlanması. Bakteriyaların, ibtidai təkhüceyrəlilərin yaranması. | Dəmir və polimetal filizləri, tikinti materialları (qranit) yataqlarının yaranması |
Geoloji dövr ərzində Yerin təbii şərati dəfələrlə dəyişmişdir. Bunun səbəbi tektonik proseslər nəticəsində Yerin bəzi hissələrinin qalxması və ya çökməsi olmuşdur. Bu zaman Yerin çox hissəsini quru və ya dəniz tutmuşdur. Yəni Yerin inkişafı boyunca dəniz və quru mərhələləri bir-birini əvəz etmişdir.