İşin məqsədi: Bu modulu bitirdikdən sonra tələbə:
1. Tranzistordan dövrədə necə istifadə edildiyini izah edəcək;
2. Tranzistor sxemlərini qoşmağa müvəffəq olacaq.
Təcrübə materialları:
1
|
Tranzistor; |
2
|
Şin. |
Avadanlıqlar və alətlər:
1
|
Çoxfunksiyalı tester; |
2
|
Enerji təchizatı. |
Mövzu ilə əlaqəli biliklər.
1. Tranzistoru fərqləndirmək:
(1) | Müstəvi ikiqütblü tranzistoru və ya BJT. 1947-ci ildə J. Barden, W. Bratterin və W.Shockley tərəfindən ixtira edilmiş tranzistor. Tranzistor termini John R Pierce tərəfindən verilmişdir. Əvvəlcə bu vakuum triodunun sərt gövdəli versiyası olaraq adlandırıldı. Ancaq, tranzistor termini uğurlu oldu. Mövzunu öyrəndikcə tranzistor, xüsusən də, müstəvi ikiqütblü tranzistoru və ya BJT haqqında məlumat əldə edəcəyik. İndi BJT-nin istifadəsi inteqral sxemlərin dizaynında KMOS texnologiyasına görə azalıb. Tranzistor sözü "Transfer" və "Rezistor" sözlərindən yaranıb, BJT-nin işləməsini, yəni, giriş siqnalının aşağı müqavimətli dövrədən yüksək müqavimətli dövrəyə ötürülməsini təsvir edir. Bu növ tranzistor yarımkeçiricilərdən ibarətdir. Silikon (Si) və Germanium (Ge) yarımkeçiricilərin nümunələri olduğunu bilirik. İndi bu tip tranzistorda yarımkeçiricilərin istənilən bir növü digər yarımkeçirici növü arasında yerləşir. Məsələn, n tipi iki p tipli yarımkeçiricilər arasında və ya eyni şəkildə p tipi iki n tipli yarımkeçiricilər arasında yerləşdirilə bilər. Bunlar müvafiq olaraq p-n- p və n-p-n tranzistorları adlanır. Daha sonra onları müzakirə edəcəyik. Hazırda müxtəlif yarımkeçirici növlərinin iki keçidi olduğundan bu müstəvi tranzistoru adlanır. İkiqütblü ona görə deyilir ki, keçiricilik həm elektronlar, həm dəliklər səbəbindən baş verir. Müstəvi ikiqütblü tranzistoru siqnalı gücləndirməyə və ya böyütməyə qadir olan iki p-n keçidindən ibarət üçsıxaclı yarımkeçirici cihazdır. Cərəyana nəzarət cihazıdır. Üç ədəd BJT sıxacı baza, kollektor və emitterdir. Bazaya tətbiq olunduqda tranzistorun kollektorunda gücləndirilmiş formada kiçik amplitudalı siqnal mövcud olur. Bu BJT tərəfindən verilən güclənmədir. Qeyd edək ki, amplifikasiya prosesini həyata keçirməkdən SC enerji təchizatı üçün xarici mənbənin olmasını tələb edir. Yuxarıda qeyd olunan müstəvi ikiqütblü tranzistorların iki növünə dair əsas diaqramlar aşağıda verilmişdir. Şəkil 1-dən də gördüyümüz kimi hər BJT emitter, baza və kollektor adlı üç hissəyə malikdir. JE və JC müvafiq olaraq emitterin və kollektorun keçidini ifadə edir. Başlanğıc üçün emitter baza keçidinin düz istiqamətdə, kollektor keçidinin isə əks istiqamətdə qütbləndiyini bilmək kifayətdir. Növbəti mövzuda bu tranzistorların iki növü təsvir ediləcəkdir. |