vasitəsinin dinamik vəziyyətinə uyğun olaraq güc ötürülməsinin işini tələb edir. Mühərrik məhdud
diapazonda qənaətbəxş güc və burucu momentə malik olduğuna görə, habelə mühərrikin maksimum
sürət həddini nəzərə alaraq, burucu momenti və sürəti faktiki tələblərə uyğunlaşdıran
sistem tətbiq edilməlidir. Bu cihaz ötürülmə qutusu adlanır. Ötürülmə qutusu mühərrikin sürətini
və burucu momenti avtomobili idarə etmək üçün tələb olunan qiymətə dəyişir (Şəkil 02-1).
Dayanacaqdan (boşda yanma) hərəkətə nəqliyyat vasitəsinin inersiya gücünə qalib gəlmək üçün
aşağı təkər sürətində yüksək burucu moment tələb olunur. Ötürülmə qutusu mühərrikin nisbətən
yüksək sürətini/aşağı burucu momentini aşağı sürətə/yüksək burucu momentə dəyişir. Avtomobil
hərəkətdə olarkən və sürətlənərkən aşağı burucu moment, lakin yüksək sürət tələb olunur,
buna görə də ötürülmə qutusu bu tələblərə cavab vermək üçün müxtəlif ötürmə ədədlərinə malik
bir neçə dişli çarxa malikdir.
(Şəkil 02-1) Ötürülmə qutusunun sürəti və burucu momenti
2. Dişli ötürücü
Burucu moment/sürət ötürülmə qutusunun daxilində dişli ötürücülər ilə dəyişdirilir. Gəlin birinci
sadə olanına nəzər salaq: Enerji girişi Z1-ə (15 diş), enerji çıxışı isə Z2-yə (30 diş) qoyulur.
Bu tərtibatda çıxış sürəti giriş sürətinin yarısıdır; eyni zamanda burucu moment əks qaydada
dəyişir: çıxış burucu moment giriş burucu momentin iki qatıdır. İki dişli çarx arasındakı əlaqə
ötürmə ədədi adlanır və aşağıdakı kimi müəyyənləşdirilir: I=nümunə üçün aparılan/aparan təkər
30 / 15 = 2,0 . Bu tərif nəticəsində çıxış sürəti əldə etmək üçün mühərrikin sürətini ötürmə
ədədinə bölməli, lakin çıxış burucu momenti almaq üçün mühərrikin burucu momentini ötürmə
ədədinə vurmaq lazımdır. İki mərhələli ötürmə ədədi halında ədəd i= Z2 x Z3 / Z1 x Z4-dir;
nümunədə: 30 x 28 / 15 x 14 = 840 /210 = 4. Sərnişin avtomobili üçün bir ötürmə ədədi nəqliyyat
vasitəsinin ümumi sürət diapazonu üçün qənaətbəxş deyil; fərqli sayda dişləri olan bir neçə dişli
çarx dəstləri quraşdırılır. Aşağıdakı şəkildə 3 sürətli ötürülmə qutusu üzrə prinsip göstərilir:
Giriş və aşağı vallarının üzərindəki bütün dişli çarxlar birbaşa vallara bərkidilir, çıxış valının
üzərindəki dişli çarxlar isə valın üzərində boşala bilər. Onları vala fərdi qaydada birləşdirmək
üçün sağ tərəfdə göstərilən xüsusi mexanizmdən (Şək, III-1-1) istifadə olunur. Hərəkət edən
hissə aidiyyəti dişli çarxı valla birləşdirilən topa birləşdirir və bu da seçilmiş dişli çarxın vala
birləşdirilməsi ilə