Niyə metal naqili qızdırdıqda onun müqaviməti artır? Klassik elektron nəzəriyyəsinə görə cərəyanlı metal naqili qızdırdıqda onun kristal qəfəsinin düyün nöqtələrində yerləşən müsbət ionların rəqsi hərəkətləri intensivləşir.
Nəticədə nizamlı hərəkət edən sərbəst elektronların ionlarla toqquşmalarının sayı artır – metal naqildəki cərəyan şiddəti azalır.Kiçik temperatur intervalında metal naqillərin müqaviməti temperaturdan xətti asılıdır və bu asılılıq aşağıdakı düsturla ifadə olunur (c):
R = R 0 (1 + αΔ) və ya R = R0 (1 + αΔT). (1.1)
Burada R0 – naqilin 0°C (273K) temperaturundakı müqaviməti, R - naqilin müəyyən t (T) temperaturundakı müqaviməti, α – müqavimətin temperatur əmsalıdır.
• Müqavimətin temperatur əmsalı ədədi qiymətcə naqili 1°C (1K) qızdırdıqda onun müqavimətinin nisbi dəyişməsinə bərabərdir:
α =
R - R 0
R 0 αt
=
R - R 0
R 0 αT
(1.2)
Naqilin müqavimətinin nisbi dəyişməsi onun temperaturunun dəyişməsindən düz mütənasib asılıdır:
R - R 0
R 0
= αΔT
(1.3)
Təmiz metallar üçün müqavimətin temperatur əmsalı həmişə α > 0 olur və aşağıdakı qiymətə bərabərdir:
α ≈ 1
273 1
°C = 1
273 1
K
(1.1) ifadəsinə analoji olaraq metal naqilin xüsusi müqaviməti üçün də temperaturdan asılılıq düsturunu yazmaq olar:
ρ = ρ 0 (1 + αΔt) və ya ρ = ρ 0 (1 + αΔt) (1.4)
Metalların müqavimətinin temperaturdan asılılığından xüsusi cihazlarda istifadə olunur, məsələn, müqavimət termometrlərində (d). Təmiz metallardan hazırlanan bu termometrlər çox yüksək və ya çox aşağı temperaturları ölçməyə imkan verir. Məsələn, platin müqavimət termometri –264°C ÷ 1064°C, mis müqavimət termometri isə –50°C ÷ 180°C temperatur intervallarını ölçə bilir.